Rydw i newydd wedi ddarllen erthygl fan hyn ynglyn ag awydd Kontseilua (mudiad cywerth a CyI fama'n Nghymru) i ceisio sicrhau statws swyddogol i'r iaith Fasgeg yn Gwlad y Basg. Rwan 'ta, ar y cyfan, rydw i'n cefnogol a'r hyn maent yn ceisio cyflawni, ond mae gen i pryderon ynglyn a'u hawydd am statws swyddogol, gan ystyried pethau tebyg sydd wedi digwydd nes at gatra'. Yn ogystal, dwi ddim yn hollol sicr o sut maent am sicrhau'r fath statws o fewn gwladwriaeth ble, yn ol y Cyfansoddiad Sbaeneg, mae gan pob dinesydd y ddyletswydd i gwybod Sbaeneg, sydd yn awgrymu imi hyd yn oed tasa gen yr iaith Fasgeg statws swyddogol, fydd statws cyfansoddiadol Sbaeneg wastad yn golygu defnydd uwch o'r iaith honno gan fydd yr iaith Fasgeg yn llai pwysig o safbwynt y Genedl. Yn ogystal, credaf fydd y statws cyfansoddiadol yma yn golygu fydd ceisio sicrhau dyletswydd i gwybod Basgeg yn amhosib, ac yn sgil hynny, fydd ceisio "normaleiddio'r" Fasgeg i'r fath raddfau yn her uchelgeisiol dros ben.
Yn ogystal, mi ydw i'n poeni, er mae'r dogfen yn nodi pwysicrwydd pob haen o gymdeithas Gwlad y Basg wrth mynd ati i normaleiddio'r iaith, y dosbarth-canol ac nid y werin fydd yn elwa fwyaf. Drychwch ar Iwerddon fel enghraifft, er gwaethaf y statws swyddogol yn ol y cyfansoddiad, mae'r werin wedi parhau i raddfau helaeth i defnyddio Saesneg yn unig. Mae hyn yn awgrymu imi bod gor-derbyniaeth at statws swyddogol ac addysg heb bod hynny'n cael ei drosglwyddo i defnydd iaith cyson ar lefel cymunedol yn mynd i gwneud fwy o niwed na lles i pa bynnag iaith lleiafrifol sydd dan sylw (gan gynnmwys y Gymraeg.) Ac felly, er bod statws ac addysg yn pwysig, mae cefnogaeth a defnydd iaith oddi wrth pawb, o'r werin i fynnu at ac yn gynnwys y Llywodraeth yn pwysicach fyth.
Wrth imi ystyried sut mae statws y Gymraeg wedi ddatblygu o cyfnod y Deddfau Uno hyd heddiw, mae yna thema gyffredin. Deddfwriaeth sydd (yn bennnaf) wedi ei hanelu at Uchelwyr, ac wedyn y dosbarth canol (wrth i'r fath deddfwriaeth cynnig swyddi sector gyhoeddys i'r grwpiau hyn) ac yn gynnyddol yng Nghaerdydd heddiw, oedd llawer o'r ddeddfwriaeth hefo ddim diddordeb yn defnydd iaith y werin (heblaw am deddfau addysg y bedwaredd ganrif ar bymtheg decin i). Yn wir o 1536, ddaru o cymryd tan diwedd yr ugeinfed ganrif i'r Llywodraeth Prydeinig sicrhau bod pob Cymro yn medru Saesneg (oes gen unrhywun tystiolaeth i'r gwrthwyneb? Mae gen i diddfordeb arbennig yn siaradwyr uniaith y Gymraeg). Me hyn yn awgrymu imi, hyd yn oed hefo statws swyddogol, fydd hi'n cymryd sawl ganrif, os ddigwiddith o o gwbl yn anffodus i'r fwyafrif o Gymry dod yn ddwyieithog heb annogaeth defnydd ar lefel cymunedol tu allan i'r ystafell dosbarth efallai.
Felly, i gloi, er fy mod i'n edmygu ymdrechion Kontseilua i ceisio sicrhau statws swyddogol i'r Fasgeg, oherwydd mae gen statws swyddogol y gallu i bod yn hwb sylweddol i unrhyw iaith lleiafrifol, credaf mae'n hollbwysig i unrhyw mudiad sy'n ceisio hybu defnydd unrhyw iaith lleiafrifol ceisio canolbwyntio mwy ar cymunedau a phobl ifanc a cheisio annog nhw i defnyddio'r iaith a'i throsglwyddo i'r genhedlaeth nesaf, yn enwedig yn cadarnleoedd yr iaith, a dyna pam dwi'n cefnogi'r syniad o swyddi ble mae'r Gymraeg yn hanfodol (ee Radio Cymru, S4C, yn ogystal a'r sefydliadau eraill) cael eu chanoli yn ardaloedd ble mae'r iaith yn weddol gryf. Yn ogystal wrth gwrs mae angen fwy o dai fforddiadwy a fwy o resymau yn gyffredinol i annog siaradewyr i aros yn ardaloedd Cymraeg.
Ddrwg gen i am y rant, ac dwi'n edrych ymlaen at eich sylwadau. :)
O.N. Gyda llaw, dwi ddim yn gwrthwynebu statws swyddogol yn y gwledydd dwi wedi trafod, mond y diffyg canolbwyntio ar cymunedau a defnydd iaith ar lawr gwlad.
No comments:
Post a Comment